#metoo, de nuance

Ik zag ze de afgelopen week ook voorbijkomen op mijn tijdlijn. Achter elkaar. De berichtjes die beginnen met #metoo, als antwoord op de oproep van actrice Alyssa Milano aan alle slachtoffers van seksuele intimidatie om daarmee naar buiten te treden. Het onderwerp kwam terug in alle media: Ook die en ook die, oh en ook die was naar buiten gekomen met de mededeling dat ze wel eens seksueel geïntimideerd was, op welke manier dan ook. In het begin wist ik niet goed wat de bedoeling was, en misschien weet ik dat eigenlijk nog steeds niet echt. Dat we beseffen dat het heel veel vrouwen overkomt of is overkomen misschien? Maar dat wist ik eigenlijk al.

Want ja, geheel volgens de statistieken, geldt voor mij hetzelfde. Ook ik ben verschillende keren in mijn leven seksueel geïntimideerd. Eén keer ben ik verkracht, met als gevolg een aangifte en een rechtszaak. Uitslag: geseponeerd wegens gebrek aan bewijs. Ja, een verkrachter kan inderdaad altijd beweren dat de seks vrijwillig was en probeer dan maar eens te bewijzen dat dat niet het geval was en dat je je wel degelijk hebt verzet en dat je uiteindelijk, nadat je na veel angstige toestanden het huis had kunnen ontvluchten nog een hele nacht had rondgedwaald in een vreemde Duitse stad, je verstoppend in elke steeg en achter elke auto uit angst dat ie je achterna gekomen was.

Had je niet...? 

En ja, ook ik heb die confronterende vragen gekregen, zowel van de Duitse politie als van mijn omgeving: ‘Weet je wel dat je niet zomaar iemand van verkrachting mag beschuldigen?’ ‘Maar kon je dan echt niets doen?’ ‘Had je hem niet van je af kunnen trappen?’ Misschien had dat best gekund. Ik weet nog heel goed hoe ik heb liggen dubben of ik hem met zijn hoofd tegen het schuine dak zou kunnen slaan. Maar ja, wat dan? Overtuigen en dreigen met woorden had alvast niet gewerkt. En ik was in zijn huis en had al heel snel het gevoel dat ik lichamelijk niet sterk genoeg was om hem vervolgens ook van me af te houden. Hem uiteindelijk maar zijn gang laten gaan en leek me op dat moment de meest ‘veilige’ oplossing.

Terug in Nederland, nam de politie hier me wel serieus. Er kwam een vrijwilligster van Slachtofferhulp op bezoek om mij te helpen bij de verwerking. Van het begin af aan ben ik heel open geweest over wat me was overkomen. Gelukkig voelde ik me op geen enkele manier schuldig of zelf verantwoordelijk voor wat er was gebeurd. Ik voelde me wél verantwoordelijk voor de verwerking van wat me was overkomen en daar heb ik van het begin af aan alle aandacht aan gegeven.

Of en hoe je het hebt verwerkt...

Nu even terug naar de stroom van #metoo-berichten in de afgelopen week. Begrijp me niet verkeerd: ik vind het alleen maar goed dat vrouwen weten dat ze niet alleen zijn. Dat er veel meer vrouwen (en ook mannen) zijn die ooit seksueel geïntimideerd of overweldigd zijn, op welke manier dan ook. Het is belangrijk om die ervaringen te delen en dan vooral wat je ermee hebt gedaan, en of en hoe je het hebt verwerkt.

Het collectieve schuldgevoel van de man

Waar ik alleen een beetje bang voor ben, is dat we met dergelijke acties het wij-zij-gevoel tussen mannen en vrouwen verder zullen versterken. Zij (de mannen) zijn de daders en wij (de vrouwen) zijn de slachtoffers. Dat vind ik een gevaarlijke gedachte. Want wat we hiermee ook versterken, is het collectieve schuldgevoel dat een groot deel van de mannen al heeft op dit gebied. Het is me namelijk opgevallen in al die jaren dat mannen vaak nog meer schrokken van mijn verhaal dan vrouwen. Zoveel mannen die mijn verhaal te horen kregen, voelden zich geroepen om, namens de man in het algemeen, hun excuses aan te bieden!

Ik doel dan natuurlijk op de mannen met het gevoel op de juiste plaats. Mannen die in staat zijn om onderscheid te maken tussen lustgevoelens die voortkomen uit hun biologie en gevoelens van liefde, die voortkomen uit hun hart. Mannen die ook in staat zijn om die lustgevoelens te beheersen als ze merken en weten dat de ander die gevoelens niet deelt. Naar mijn idee zijn er daar een heeeeeeleboel van. En dat is mooi. Maar dat plaatsvervangend schuldgevoel is niet mooi en al helemaal niet terecht. Dat hebben ‘wij vrouwen’ ze aangepraat. Ik heb de eerste jaren na mijn verkrachting nog verschillende keren gehad dat ik tijdens de seks moest stoppen, omdat de herinnering weer boven kwam. Dat gaf ik dan gewoon aan. Voor mij was dat geen enkel probleem. Hoorde gewoon bij mijn verwerking. Maar één van mijn vriendjes in die tijd, kon daar helemaal niet tegen. Die voelde zich persoonlijk aangesproken als dat gebeurde. Dan begon hij zich te verdedigen. Hij zou toch nooit zoiets doen? Hij had toch altijd respect voor mij en voor mijn wensen? En dat was ook inderdaad het geval. Maar hij trok het zich blijkbaar zo aan dat hij het niet kon loskoppelen van zichzelf.

Ophouden met die tweedeling

Wat ik zou willen, is dat we ophouden met de tweedeling dader en slachtoffer. Ja, het klopt: seksuele intimidatie heeft te maken met machtsmisbruik. Maar uiteindelijk komt het altijd voort uit angst.  Een man met werkelijk zelfvertrouwen, heeft het niet nodig een vrouw te ‘overweldigen’. Ik heb er een hekel aan om in ‘wij-zij’-termen te denken als het gaat om mannen en vrouwen. Ik voel al van jongs af aan diep in mijzelf dat we volkomen gelijkwaardig zijn. Maar er zijn een paar dingen waar we niet omheen kunnen: in de zogenaamde strijd tussen man en vrouw, wint de man het in de meeste gevallen op het lichamelijke vlak. Daar staat tegenover dat vrouwen hun eigen ‘wapens’ hebben om zogenaamde macht te creëren. Zo zijn veel mannen bang van een huilende vrouw. Ik heb ooit een vriendje gehad die er echt niet tegen kon als ik ging huilen. Tja, en ik ben nogal een huilebalk. Als ik verdriet heb, laat ik mijn tranen stromen. Hij kende dat niet en was in de veronderstelling dat ik hem daarmee manipuleerde. Alsof ik een knop had waarmee ik het huilen aan- en uit kon zetten. Eigenlijk was ik blij toen hij mij dat, overigens in een dronken bui, durfde te bekennen. Toen hij eenmaal weer nuchter was, hebben we daar een heel goed gesprek over gehad.

Laten we er open over communiceren

Wat ik hier vooral mee wil zeggen, is: laten we de verschillen die we ervaren in het man- en vrouwzijn bespreekbaar maken en er open en vrij van oordeel over communiceren. Het liefst van jongs af aan. Dat is de enige weg naar wederzijds begrip en respect.

Ik ben bang dat er altijd mannen blijven die niet en en misschien wel nooit in staat zullen zijn om hun lustgevoelens te beheersen op momenten dat ze dat wel zouden moeten doen. Met die mannen kun je beter geen intieme relatie aangaan. En de kans blijft bestaan dat je zo’n man op een andere manier tegenkomt en dat je onverhoopt en vooral ook ongewenst seksueel geïntimideerd wordt. We moeten echt niet de illusie hebben dat we deze mannen met een actie als #metoo bereiken of dat wij iets kunnen veranderen aan hun bewustzijn.
Als je slachtoffer wordt van seksueel geweld (of je nu een vrouw bent of een man), dan is dat heel verdrietig en dan heb je zowel het recht als de plicht om goed voor jezelf op te komen en te zorgen dat jij alles krijgt wat je nodig hebt om dit te verwerken.

Mij is het uiteindelijk gelukt om de ervaring van toen als het ware te neutraliseren. Het raakt me niet meer als ik eraan terugdenk. In de klassieker ‘Once upon a time in the west’, die we tijdens onze vakantie weer eens bekeken, zit een scène waarin Claudia Cardinale een rake uitspraak doet tegen haar tegenspeler die seksueel zeer intimiderend gedrag vertoont. (Overigens, terwijl ik dit zit te typen, hoor ik op de radio een raadspelletje met daaronder de muziek van... Once upon a time in the west...) Maar goed, wat Claudia Cardinale zegt in deze scène, is zoiets als: Je kunt met me doen wat je wilt, en ja, je kunt mijn lichaam raken, maar mijn ziel die raak je nooit!

Het gaat uiteindelijk niet om macht

En eigenlijk gaf ze daarmee aan dat de werkelijke macht niet in zijn, maar in haar handen lag. De man was eerder onmachtig te noemen. Slachtoffer van zijn eigen emoties als woede en angst, die hij totaal niet in bedwang had. En zij had dat haarfijn in de gaten.
En met die uitspraak vatte ze eigenlijk samen wat mijn uiteindelijke conclusie was, terugkijkend op de verkrachting in Duitsland, op die keer dat een onbekende mij in mijn kruis greep op een drukke zebra in Amsterdam, en al die andere keren dat een man van mij probeerde te pakken wat ik hem zelf niet wilde geven.
Dat deze mannen ongewild aan mijn lichaam zaten, heb ik niet kunnen voorkomen. Maar of ze ook een smet achterlaten in mijn hart, op mijn ziel, dat heb ik zelf in de hand. En dat voelt toch wel zo machtig...

Nee hoor, grapje, daar komt helemaal geen macht meer bij kijken, dat gaat om innerlijke kracht. En die zit diep van binnen.