Een prettig persoon

Als werken met woorden je vak is, vallen bepaalde ontwikkelingen in taalgebruik je waarschijnlijk extra op. Zo hoor ik de laatste tijd steeds meer, vooral jonge, mensen, het woord persoon gebruiken op een andere manier dan ik altijd gewend was...

Voor mij heeft het woord persoon namelijk een wat kille en koude bijklank. Ik gebruik het zelf eigenlijk nooit, want ik heb het liever over mensen. Als ik anderen wel eens het woord persoon hoorde gebruiken, was dat meestal als ze naar mijn idee een bepaalde afstand wilden scheppen tot degene over wie ze het hadden: ‘Ik vind dat een vreemd of een naar persoon...’

In mijn beleving klinkt persoon ook een beetje ouderwets. Ik moet dan bijvoorbeeld ook aan de opmerkelijke (en lelijke) term ‘vrouwspersoon’ denken, die ik overigens tegenwoordig nooit meer hoor. Maar die werd in elk geval niet gebruikt om simpelweg aan te geven dat iemand een vrouw was. De keuze voor het woord vrouwspersoon gaf altijd een zekere minachting weer.

Persoon is voor mij vooral een zakelijk woord. Als ik zeg: ‘Er kunnen zes personen in die auto...’, dan heb ik het over abstracte figuren. Niet over mensen die ik ken, want dan zou ik wel zeggen: ‘Er kunnen zes mensen in die auto... (...dus we kunnen allemaal mee).’  

Alternatief voor schuttingtaal 

En om nog even terug te komen op het eerste voorbeeld: ik hoorde ‘persoon’ tot voor kort dus vooral in combinatie met negatieve bijvoeglijke naamwoorden. Gebruikt door mensen die iets lelijks wilden zeggen over een ander maar zich toch netjes wilden uitdrukken. Als alternatief voor scheldwoorden en schuttingtaal, zeg maar.
Over iemand die je ‘persoon’ noemt, denk je op zijn best neutraal. Je vindt hem of haar in elk geval niet lief, aardig of mooi.

Tot voor kort dan. Want dat is aan het veranderen. Ik hoor steeds vaker mensen in positieve bewoordingen praten over ‘een persoon’.
‘Mijn collega’s vinden mij een prettig persoon’, zegt een cursist tijdens een training. Op internet vind je rijtjes van eigenschappen die je tot een ‘aardig persoon’ maken en op Facebook stelt iemand een vraag namens een bevriende ‘horecapersoon’.

Dat laatste is dan wel weer grappig, want dit zou ook een poging kunnen zijn om zich neutraal uit te drukken en dus bewust niet aan te geven of die persoon een man of vrouw is. Wat dan weer heel goed zou passen in de huidige genderneutrale communicatie.
Het kan natuurlijk zijn dat het hele verschijnsel juist daarmee te maken heeft. Met het bewegen van onze maatschappij naar een sekseloze manier van jezelf uitdrukken.

Uit het Engels

De Engelse taal heeft natuurlijk al veel minder die nadrukkelijk vrouwelijke of mannelijke benamingen. En mijn eerste gedachte toen ik steeds meer dat woord persoon hoorde, was dan ook dat het gewoon overgenomen was uit het Engels. ‘She’s such a nice person’ is daar immers heel gewoon?

Maar het kan dus ook — en misschien tegelijkertijd — zijn dat het beantwoordt aan de behoefte aan meer genderneutraliteit. Om weer even terug te komen op die ‘vrouwspersoon’: daarmee maak je eigenlijk van het trucje gebruik om eerst te kiezen voor een neutraal woord, namelijk persoon, waar je dan alsnog het geslacht bij noemt. In dit geval om extra duidelijk aan te geven dat je het niet hebt over een vrouw die je aardig vindt.

Maar stel dat ik al die negatieve associaties die ik altijd had bij het woord ‘persoon’ nu eens loslaat en er vanuit ga dat de taalgebruiker van nu het woord juist op een positieve manier inzet om stempels los te laten. Om het niet te hebben over die man of vrouw, homo of hetero, zwart of blank, beperkt of onbeperkt, enzovoort...
Dan komt die wereld waarin we elkaar op de eerste plaats gewoon zien als mens misschien toch een stukje dichterbij. En wellicht zijn we dan ook dat (toch niet heel charmante) woord ‘genderneutraliteit’ over een paar jaar helemaal vergeten, omdat het gewoon geen issue meer is.