Dankbaarheid als substituut voor liefde

Het gevoel van dankbaarheid is een bejubelde gesteldheid. Vooral de laatste jaren is er veel geschreven over deze zogenaamde toverformule voor geluk. Je voelt je gelukkiger als je dankbaar bent, is het idee en dus zijn er massa’s mensen aan de slag gegaan met het bedenken van oefeningen om dankbaarheid te voelen.

Laatst kwamen we zelfs een soort omdenkmethode tegen om excuses om te zetten in dankbaarheid. Met een overzicht van teksten die je zou kunnen uitspreken op momenten dat je normaalgesproken sorry zou zeggen.
In plaats van sorry dat ik te laat ben, zou je dan zeggen: dankjewel dat je op me gewacht hebt. En in plaats van sorry dat ik weer zit te klagen, zeg je: dankjewel dat je naar me luistert.
Het viel ons op hoe dankbaar (sorry voor het woordgebruik) deze benadering ontvangen werd. De coach die het deelde, kreeg talloze verzoekjes om het overzichtje met uitspraken te mogen kopiëren om in de eigen coachingspraktijk te delen. 
Niet dat wij ertegen zijn om mensen te bedanken dat ze op je gewacht hebben of naar je luisteren, of wat dan ook. Dat is juist heel goed! Het punt is alleen dat het voor ons belangrijk is dat je de dingen zegt zoals je ze werkelijk diep van binnen voelt.

Of durft hij of zij gewoon geen sorry te zeggen?

Wat verder opvalt in dit overzicht, is dat het uitgaat van de aanname dat je altijd eerst de neiging hebt om je te verontschuldigen. Nou zijn die mensen er zeker. Er zijn een heleboel mensen die zich voortdurend voor alles lijken te willen excuseren en daar zal vast (bij iedereen een andere!) reden voor zijn. Maar daar mogen we niet vanuit gaan. Want er zijn net zoveel mensen die vanuit zichzelf al zoiets roepen als ‘Fijn dat jullie nog niet begonnen zijn’, terwijl ze weer eens veel te laat de vergadering binnen stappen. Maar betekent dat dan dat zo iemand wel van nature dankbaarheid voelt? Of durft hij of zij gewoon geen sorry te zeggen? 

Je bent het geloofwaardigst als je zegt wat je werkelijk voelt

Het kan goed zijn dat je je lullig voelt omdat je (weer eens) te laat bent en dat je tegelijkertijd blij bent (of dankbaar) bent dat de anderen gewacht hebben. In dat geval kun je dus ook zeggen: ‘Sorry dat ik jullie heb laten wachten en wat lief dat jullie nog niet begonnen zijn’.
Dat komt waarschijnlijk al een stuk geloofwaardiger over. En je bent nu eenmaal het geloofwaardigst als je zegt wat je werkelijk voelt. Maar op het moment dat je sorry roept omdat je DENKT dat je je zou moeten excuseren; of als je dankjewel tegen iemand zegt omdat je DENKT dat dat bijdraagt aan jouw geluk, ben je niet vanuit je gevoel bezig maar handel je vanuit je hoofd. En zoals wij het zien, zorgt dat slechts voor ‘geluksmomenten’ van korte duur. Duurzaam geluk komt voort uit je hart.

Buiten jezelf

Maar stel nou dat je echt iemand bent die regelmatig dankbaarheid voelt en dat ook overbrengt aan je omgeving. Dan is het misschien interessant om eens te onderzoeken wat dankbaarheid eigenlijk betekent. Als je dankbaar bent voor het feit dat je vriendin altijd naar je luistert, gaat je dankbaarheid uit naar haar. Ben je dankbaar voor het feit dat vandaag de zon weer scheen, dan gaat je dankbaarheid misschien uit naar een god of naar het universum. Als je dankbaar bent dat je bent opgegroeid in een veilige liefdevolle omgeving, dan gaat je dankbaarheid waarschijnlijk uit naar je ouders. In alle gevallen echter, is het iets of iemand buiten jou zelf aan wie jij dankbaarheid ‘verschuldigd’ bent. En we schrijven bewust ‘verschuldigd’, om te laten zien dat dankbaarheid in feite een soort van afhankelijkheid uitdrukt. Dankzij je vriend, je ouders, het universum ervaar jij nu op dit moment dat stukje geluk.

...dan heb je geen dankbaarheid meer nodig

Maar is dat wel zo? Ben jij voor je geluk echt afhankelijk van iets of iemand buiten jou zelf? Of bestaat er ook nog zoiets als liefde? Een diep gevoel van liefde die er altijd is. Onafhankelijk van de situatie waarin je je op dat moment bevindt. Liefde die maakt dat jij op elk ogenblik, in alle denkbare situaties, een gevoel van geluk kunt ervaren. Omdat dat dat in de stilte van je hart geborgen is. Of de zon vandaag schijnt of niet. Of de mensen in de vergadering op je wachten of niet. Of je kunt terugkijken op een veilige jeugd of niet. Als je in staat bent om, in welke barre situatie dan ook, altijd bij die liefde te kunnen, dan heb je geen dankbaarheid meer nodig.

Goed en fout

Dankbaarheid bestempelt een situatie als ‘goed’, wat automatisch inhoudt dat er ook ‘fout’  bestaat. Terwijl liefde geen onderscheid maakt. Die kun je voelen, hoe dan ook. En je bent er niet voor afhankelijk van iets of iemand van buitenaf.
En voor het geval je nu denkt: maar ik kan mezelf toch ook dankbaar zijn? Ja, dat kan. Maar ook dan ben je in wezen voorwaardelijk bezig. Want als je tegen jezelf zegt dat je het ‘goed’ hebt gedaan, had je het dus ook ‘fout’ kunnen doen.

Als die tussenstap niet nodig is, waarom zou je hem dan niet gewoon overslaan?

Wij komen tot de conclusie dat dankbaarheid een mooie gedachte is, maar niet meer dan dat. Een soort substituut voor liefde, gemaakt in je hoofd. Eventueel te gebruiken als tussenstap naar die onvoorwaardelijke liefde. Maar als die tussenstap niet nodig is, waarom zou je hem dan niet gewoon overslaan?