Seksuele communicatie, de schuldvraag voorbij deel 2

(Persoonlijke blog van Judith, 30-01-2022)

Een week geleden deelde ik hier, onder de titel 'De Schuldvraag voorbij' mijn ervaringen met seksuele intimidatie en mijn ideeën over hoe we anders zouden kunnen omgaan met het probleem waar we nu in onze samenleving mee te maken hebben. Omdat ik veel reacties kreeg, ook in de vorm van zeer oprechte en vooral ook schrijnende persoonlijke berichten van zowel mannen als vrouwen, wil ik graag nog even verder ingaan op dit onderwerp.

Ik voel namelijk een diep verdriet achter de berichten van de mannen en vrouwen die eerlijk en dapper schrijven over hun persoonlijke ervaringen met bewuste maar veel vaker onbewuste seksuele communicatie.
En dat verdriet voel ik ook als ik zie hoe een maatschappij mannen die voorheen op handen werden gedragen in één beweging naar de kelder kan schoppen als ze beschuldigd worden van iets wat wij met elkaar niet goedkeuren.

Niemand zou, op welke wijze dan ook,
de vrijheid of de vrije wil van een ander mogen inperken

En het is terecht dat wij dat gedrag niet goedkeuren, laat ik daarover duidelijk zijn. Niemand zou immers op welke wijze dan ook de vrijheid of de vrije wil van een ander mogen inperken.
Maar we zijn als mens meer (veel meer) dan alleen het gedrag dat we op bepaalde momenten laten zien. Is het niet interessanter en vooral ook veel respectvoller om eens te kijken wat er in het (al dan niet recente) verleden niet goed is gegaan in onze samenleving waardoor er blijkbaar nog altijd mannen zijn die dit gedrag vertonen? En waarom het voor veel vrouwen die dit overkomt nog altijd even moeilijk is om (op tijd) hun grenzen aan te geven?

Oogcontact

Ik gaf in deel 1 al aan dat ik vanuit een bepaalde naïviteit, die ik overigens nog altijd heb, nooit bewust mijn vrouwelijke seksualiteit heb ingezet om een man te imponeren. Ik weet bijvoorbeeld nog heel goed dat mijn beste vriendin op de middelbare school wel eens vroeg hoe ik nou aan een jongen liet merken dat ik hem aantrekkelijk vond. Voor mij was het antwoord simpel: ik zoek gewoon oogcontact en als dat goed voelt en hij kijkt me vriendelijk aan, en kijkt dus niet weg, dan stap ik op hem af en ga ik het gesprek aan.
De rest ging dan in mijn ogen vanzelf. Maar ja, daar heb je het al. Dan ging ik er blijkbaar vanuit dat vanaf dat moment de lichaamstaal (die ik niet eens bewust inzette) voldoende was. Maar wie zegt dat de ander jouw lichaamstaal op de juiste manier verstaat?

Wie zegt dat de ander jouw lichaamstaal
op de juiste manier verstaat?

Zo heb ik in mijn leven vaak te horen gekregen dat ik bepaalde verwachtingen bij mannen had gewekt zonder dat ik me daar bewust van was. Dan had ik één of meer leuke gesprekken gehad met iemand en daar was het dan bij gebleven. Voor mij was er niets aan de hand, want ik had vaak ook geen enkele andere bedoeling. Maar de bewuste man was dan teleurgesteld. En dat kreeg ik meestal niet van hem zelf te horen maar via iemand anders. Logisch, want het is best pijnlijk. En als je als teleurgestelde man de bewuste vrouw erop aanspreekt, heb je grote kans dat je (opnieuw) afgewezen wordt, maar dan expliciet. Veel mannen houden zich dus in uit angst voor afwijzing. En spreken nooit uit wat er eigenlijk in ze omgaat. En dat zijn dan nog de beleefde mannen, die niet over grenzen gaan bij vrouwen. En die enkele man die wel zelf eerlijk aan een vrouw durft te vertellen dat hij eigenlijk op meer had gehoopt en wellicht ook andere signalen dacht te hebben opgevangen, verdient een respectvol antwoord. En geen sneer of grappig bedoelde opmerking die maakt dat hij zich alleen maar kleiner voelt.

Plaatsvervangende schaamte en schuld

Het opvallende is trouwens dat ik, met name als het over mijn verkrachting gaat, in de loop der jaren minstens zoveel medeleven kreeg van mannen als van vrouwen (en misschien zelfs wel meer). Wat ik daarbij schokkend vond, is dat ik veel plaatsvervangende schuld en schaamte aantrof. Mannen die zich dachten te moeten verontschuldigen voor ‘de man’ in het algemeen. Terwijl ik zelf nooit zo naar mensen heb gekeken. Iedereen is voor mij op de eerste plaats mens. Ik zal zelf nooit generaliseren omdat iemand toevallig ‘ook man’ is of ook geel gespikkeld haar heeft… Opvallend was ook dat die (gelukkig slechts enkele) keer dat ik vragen kreeg die erop duiden dat iemand wilde weten of ik het echt niet zelf had uitgelokt, die vragen vaak afkomstig waren van een vrouw. En er was een vriendin die mij, na haar eerste schrikreactie, meteen beloofde dat ze dit aan niemand zou vertellen. Toen ik vervolgens zei dat ik dat niet van haar verlangde, omdat zij ook het recht had met anderen te delen wat dit verhaal dan weer met haar had gedaan, was ze boos en heeft ze lange tijd niets meer van zich laten horen. Die ogenschijnlijk onsolidaire reacties van vrouwen maakten me soms wel boos. Terwijl ik achteraf wel kan zien dat ook die reacties voortkwamen uit onmacht, angst en een onvermogen om open over dit soort zaken te praten, domweg omdat je het niet geleerd hebt.

Verwerkingsproces

Gelukkig werd ik na mijn verkrachting heel lief opgevangen door mijn vriendje van destijds, van wie ik naar aanleiding van mijn vorige schrijven trouwens een heel lief berichtje kreeg. Na een eenzame en angstige reis per trein vanuit Duitsland naar Nijmegen, waar hij toen woonde, heb ik eerst mijn hele verhaal verteld en uren onder de douche gestaan in de badkamer van zijn studentenhuis (met overigens het gevoel dat ik nog steeds niet alle viezigheid eraf had kunnen boenen). Vervolgens nam hij me mee naar de politie. En toen daar bleek dat ik aangifte moest doen in de plaats waar het was gebeurd, regelde hij een auto om me terug te brengen naar Duitsland. Voor mijn verwerkingsproces maakte hij vervolgens alle ruimte. In het kader van ‘als je van het paard bent afgevallen… enzovoort’, besloot ik om de angst niet te laten regeren. Dus ik heb me vanaf het begin weer opengesteld voor seks op de momenten dat het goed voelde. En de keren dat de angst me overviel, al was het middenin een vrijpartij, dan was hij de eerste die aangaf dat we moesten stoppen.

"Maar mijn lichaam reageert soms
op onverwachte manieren"

Dit in tegenstelling tot de man met wie ik vervolgens korte tijd een relatie had. In die periode gebeurde het nog slechts een enkele keer dat de angst me teveel werd. En hoewel hij wist wat me overkomen was en dat heel erg voor me vond, kon hij het niet aan als ik niet wilde vrijen vanwege die angst. ‘Ik ben toch geen verkrachter?’ kreeg ik dan te horen. Nee, was mijn antwoord dan, dat weten mijn hoofd en mijn hart maar al te goed, maar mijn lichaam reageert soms op onverwachte manieren. En ik vond het belangrijk daarnaar te luisteren. Die relatie heeft, misschien wel mede hierdoor, dan ook niet lang geduurd.
Achteraf denk ik dat achter de opmerking ‘ik ben toch geen verkrachter’ meer zat dan hij zelf op dat moment besefte. De opmerking maakte mij destijds boos omdat ik het gevoel had dat hij zich niet in mij kon verplaatsen. Maar in wezen kwam zijn reactie misschien wel voort uit een soort angst. De angst die veel ‘welopgevoede’ mannen hebben om aangezien te worden voor een brute seksgedreven figuur die geen rekening houdt met de grenzen van vrouwen. Die boodschap wordt immers maar al te vaak afgegeven in onze maatschappij.

Respect

Ik denk eigenlijk dat, zeker de laatste jaren, de meerderheid van de mannen uit onze samenleving respect heeft voor de grenzen van vrouwen. Ook al moeten ze in veel gevallen naar die grenzen raden. Onder die groep vallen ook de mannen die door het gros van de vrouwen ‘gefriendzoned’ worden omdat ze te weinig initiatief zouden tonen. Een onderwerp dat bij ons in de coachingspraktijk regelmatig ter sprake komt en waar ik, samen met mijn liefste Arjen Houterman, nog een keer een artikel aan wil wijden, maar dat terzijde.

Een man kan respect hebben voor de grenzen van een vrouw
en tegelijkertijd niet in staat zijn daarnaar te handelen

Tja, en dan zijn er dus de mannen waar de maatschappelijke discussie op dit moment over gaat. De mannen die wel, bewust of onbewust, die grenzen overschrijden. Ik kreeg reacties van vrouwen die aangaven dat de mannen om wie het in hun geval gaat echt wel wisten dat ze grenzen overschreden. Dat wat ze deden ongewenst en ontoelaatbaar was. En daarin hebben ze gelijk. De meeste mannen weten heel goed dat ze met bepaald gedrag over grenzen gaan. En toch betekent dit niet automatisch dat ze die grenzen moedwillig overschrijden. Sterker nog: een man kan respect hebben voor de grenzen van een vrouw en tegelijkertijd niet in staat zijn daarnaar te handelen omdat die dierlijke seksuele drang in zichzelf op dat moment sterker is. Op het moment dat die drang overwint en de grens is eenmaal overschreden, is er voor hun gevoel vaak geen weg terug. En dan is de kans groot dat ze hun actie ‘goedpraten’ met kromme argumenten. Zo schijnt mijn verkrachter tegenover de politie te hebben verklaard dat de seks vrijwillig was. En de onderbroek die hij van mijn billen had gescheurd, was volgens hem kapot omdat we naderhand ruzie kregen waarna ik uit frustratie mijn onderbroek in tweeën zou hebben geknipt. Mijn zaak is uiteindelijk geseponeerd bij gebrek aan bewijs en ik ben er bijna zeker van dat deze man na zijn aanhouding gewoon is doorgegaan met zich op deze manier aan vrouwen opdringen.

Mannen van wie iedereen hield

Ik denk niet dat praten met deze man had geholpen, ook niet achteraf. Vooral ook omdat ik verder persoonlijk niets met hem deelde. Hij had er geen enkel belang bij om (weer) te komen tot een goede of redelijke onderlinge verstandhouding en ik zelf eigenlijk ook niet. Maar nu hebben we in Nederland een paar mannen die altijd geliefd zijn geweest bij een groot publiek. Mannen van wie bijna iedereen hield. En in plaats van deze mannen te vragen hoe dat nou kan, hoe ze ertoe kwamen om herhaaldelijk en soms over langere periodes zich op te dringen aan vrouwen die niet in staat waren of niet de moed hadden om hier tegenin te gaan, veroordelen we deze mannen en zetten we ze aan de kant. Wissen we ze uit, alsof ze nooit bestaan hebben. Ja, waarom gaan we eigenlijk niet met deze mannen in gesprek?

Maar we kúnnen niet met ze praten
want ze zijn al in staat van beschuldiging gesteld

Maar we kúnnen niet met ze praten want ze zijn al in staat van beschuldiging gesteld. Dus alle communicatie gaat via advocaten. Er komen rechtszaken die meestal niet veel meer opbrengen dan dat er officieel een schuldige is. Maar iemand de schuld geven, lost niets op. Het is misschien een pleister op de wond maar het helpt de wond niet genezen en het voorkomt ook niet dat er in de toekomst nog veel van deze wonden zullen worden veroorzaakt. Zelf was ik destijds wel weer even verdrietig toen, na ongeveer een jaar, bleek dat mijn zaak geseponeerd was, maar ik merkte uiteindelijk ook dat het feit of hij officieel al dan niet schuldig was bevonden geen enkele rol speelde bij mijn verwerking.

Talkshow

Maar in principe hadden we nu de kans om wél in gesprek te gaan met mannen die op momenten dat het erop aankomt hun (dierlijke) seksuele drang voorrang hebben gegeven op hun bewustzijn als mens.
En we weten nog steeds niet hoe deze mannen tot dit gedrag zijn gekomen. Hoe het kwam dat ze er, in sommige gevallen, zelfs jaren mee doorgingen. Stel nou dat we dat gesprek wel aan kunnen gaan. Dat ze als gelijkwaardig gesprekspartner hadden mogen meepraten in de talkshows. Programma’s die ik overigens niet zie maar waarvan ik wel heb gehoord dat dit onderwerp er veel ter sprake komt. En stel dat dat had gekund, was het dan mogelijk geweest om het gesprek aan te gaan zonder oordeel? Was er ook maar één talkshowhost geweest in Nederland die onafhankelijk, respectvol en zonder oordeel had kunnen luisteren?

In beide gevallen is er geen open communicatie
en DUS geen werkelijke verbinding

Want wat hebben we de afgelopen jaren nou eigenlijk bereikt in deze maatschappij? We hebben mannen die over grenzen gaan en we hebben daarnaast een heleboel mannen die zich (netjes) inhouden op seksueel gebied. Maar in beide gevallen is er geen open communicatie en DUS geen werkelijke verbinding. En daar zouden we wat aan kunnen doen.

Nog voordat we leren lezen en schrijven en feiten meekrijgen over de geschiedenis van ons land, zouden we mogen leren om met elkaar te praten over onze gevoelens en emoties. Wat zijn gevoelens, wat zijn emoties en wat is het verschil? Wat doen die dingen met je en wat gebeurt er als je emoties (of je biologische impulsen) het van je overnemen? Door te leren praten over je emoties en gevoelens, kweek je bewustzijn. En dát is nodig om uiteindelijk als samenleving problemen als deze het hoofd te kunnen bieden.
En praten over emoties en gevoelens kan alleen in een veilige omgeving. Waarin gelijkwaardigheid centraal staat en niemand zich schaamt of zich schuldig voelt. Ook niet voor het feit dat je als vrouw blijkbaar niet in staat was om je grenzen aan te geven op het moment dat je je bedreigd of overvallen voelde. Dit zijn belangrijke voorwaarden voor verbinding. Zodra we beginnen met vingerwijzen en met onderscheid maken tussen dader en slachtoffer, is de veiligheid geweken en de kans op een verbindend gesprek verloren. Daarom zou ik ook niet zo snel demonstreren tegen seksuele intimidatie. Dat is voor mij net zoiets als demonstreren tegen diefstal. De onverbeterlijke figuren zul je er nooit mee bereiken en de mannen met wie op zich wel te praten viel, voelen zich alleen maar meer op afstand gezet.

Disclaimer

Een gezonde seksuele communicatie kan niet zonder een open communicatie (met woorden) over emoties en gevoelens. En ondanks de mogelijkheden die ik daarvoor zie, kunnen we er natuurlijk niet aan voorbij gaan, dat er altijd grensoverschrijdend gedrag zal blijven. Er zullen altijd mannen zijn die zich niet en nooit aan grenzen van vrouwen zullen houden. Net zoals er altijd mensen zullen zijn die stelen, geweld gebruiken of zich schuldig maken aan ander crimineel gedrag.
En oh ja, niet te vergeten: alles wat hier is geschreven over een man kan ook gelden voor een vrouw en vice versa en voor iedereen die zich geen van beiden voelt of allebei.
En oh ja 2: dit is nog lang niet alles wat ik hierover zou kunnen zeggen, maar voor nu laat ik het er even bij.