Vriendelijk ‘1,5 meter’ zeggen…

Hoe geef je nou vriendelijk aan dat je graag die 1,5 meter afstand wilt bewaren? Die vraag komt steeds naar voren. Er zijn irritaties op straat en in de supermarkt komt het soms zelfs tot ruzie. Gisteravond was er een item op de radio waarbij de vraag werd voorgelegd aan een hoogleraar Sociale Psychologie.
Ze begreep precies waar het om draaide, maar we schrokken wel van het advies dat ze vervolgens gaf. Kennis hebben van sociale psychologie betekent natuurlijk ook niet dat je automatisch goed bent in communiceren. En dat is nou juist wel waar ons hart wel sneller van gaat kloppen: communicatie in verbinding. Zo leren we mensen onder meer ‘vriendelijk nee zeggen’, zoals wij dat noemen. Dan gaat het er vooral om dat je leert je grenzen te herkennen en die op een vriendelijke manier aan te geven. En onder die noemer valt ook precies dit onderwerp.

Niet expres

Waar de hoogleraar sociale psychologie helemaal gelijk in had, was haar constatering dat mensen niet te dichtbij je komen om jou te treiteren. Dat je ook beter niet te fel kunt reageren omdat mensen zich dan aangevallen zullen voelen… Tegelijkertijd geeft ze aan dat dat wel lastig is, omdat je vaak snel moet reageren op het moment dat iemand al te dichtbij is gekomen. En ook dat is waar. Maar haar advies om vervolgens te roepen: ‘Pas op! Anderhalve meter!’, druist daar naar ons gevoel helemaal tegenin.
Door zoiets te roepen, zal de ander zich waarschijnlijk júist aangevallen voelen.

Door zoiets te roepen, zal de ander zich júist aangevallen voelen

Vervolgens kwamen er een paar voorbeelden van luisteraars waarop de reactie van de hoogleraar werd gevraagd. Iemand had bijvoorbeeld een klant die te dicht achter haar stond bij de kassa van de supermarkt gevraagd om wat achteruit te gaan. De man ging slechts een centimeter achteruit en de kassière deed ook niets, gaf de luisteraar aan.

Ik wil…

De hoogleraar vond het een lastige kwestie. Ze gaf het advies in dat geval het verzoek naar de man eerst te herhalen: ‘Ik wil dat u wat meer achteruit gaat’. Als het dan nog niet gebeurde, moest de kassière ingrijpen, was haar suggestie. Desnoods zou ze tegen de kassière zeggen: ‘ik ga nu aan de kant en kom pas terug als die meneer weg is’.

Wat we hier zien, is opnieuw een aanvallende communicatie. Er wordt gesproken in commando’s in plaats van vragen en dat wordt bijna altijd als een aanval ervaren. Vervolgens legt de hoogleraar het probleem bij de kassière. Behalve dat je op die manier je eigen verantwoordelijkheid uit handen geeft, dicht je de kassière ook wel een heel zware taak toe in deze tijd. Als zij er goed in was geweest om politieagentje te spelen, dan had ze vast wel een ander beroep gekozen.

Vriendelijk vragen

Wat kun je wel doen, in zo’n geval? Allereerst: die meneer staat inderdaad waarschijnlijk niet bewust op je lip. De eenvoudigste manier om het op te lossen is altijd eerst te kijken of je zelf voldoende ruimte hebt om opzij te stappen. In dat geval hoef je in feite niets te zeggen. Heb je die ruimte niet, bijvoorbeeld omdat je dan niet bij de betaalautomaat kunt, dan kun je die meneer vriendelijk aanspreken. Bijvoorbeeld: ‘zou u misschien wat achteruit willen gaan?’ Gaat die meneer dan slechts een centimeter achteruit, dan kun je bijvoorbeeld zeggen: ‘Dank u wel, maar zou u misschien nog iets meer achteruit kunnen gaan? Ik voel me een beetje ongemakkelijk zo. En ik wil me graag aan die anderhalve meter afstand houden.’
 

Hohoho…

Een ander voorbeeld van een luisteraar betrof een monteur die in huis kwam en zich gedroeg alsof er geen coronamaatregelen bestonden. Hij waste niet eerst zijn handen en hield totaal geen rekening met de 1,5 meter afstand. De luisteraar had niets gezegd maar wel na afloop alles extra goed schoongemaakt. Deze hoogleraar gaf aan dat ze meteen al had ingegrepen door te roepen: ‘Hohoho, anderhalve meter!’ Als de monteur daar vervolgens geen boodschap aan had, dan stelde ze de ik-boodschap voor, een term die wordt gebruikt door psychologen, legde ze nog uit. Dan zou ze namelijk zeggen: ‘Nou, IK vind het prettig als u het wel doet’…

Je mening verkondigen lost weinig op

Oh jee, denken wij dan meteen… Ja, ook wij raden mensen aan te communiceren met ik-boodschappen. Maar een grote uitzondering is ‘Ik vind!’. Wat je dan namelijk doet, is je mening verkondigen en dat is leuk in een discussie, maar in een conflict of een bijna-conflict, lost het vaak weinig op. Een ik-boodschap werkt wel, als je je gevoel durft in te zetten. Als je, op een niet aanvallende manier, aangeeft hoe jij de situatie ervaart. En het helpt enorm als je daarbij ook nog eens blijk geeft van jouw vermogen om je in de ander te verplaatsen.

Koffie

Want laten we er in dit geval ook vanuit gaan dat de monteur die zo naar binnen dendert jou niet expres in verlegenheid wil brengen. Dan breng je hem waarschijnlijk meteen van zijn stuk door hem aan te spreken op een manier die voor hem aanvallend voelt. Wat je zou kunnen doen, is de man eerst op zijn gemak stellen, zodat hij zich gezien voelt. Bijvoorbeeld door hem koffie aan te bieden. Vervolgens kun je bijvoorbeeld zeggen: ‘En mag ik u wat vragen? Heeft jullie bedrijf een coronabeleid? Zijn er bijvoorbeeld dingen waar jullie extra op moeten letten?’ Op die manier geef je de monteur eerst de kans om zich te herstellen. Misschien was hij het wel even vergeten. Komt hij vervolgens met de mededeling dat hij of zijn bedrijf er geen boodschap aan heeft, dan ben jij weer aan zet. Dan kun je bijvoorbeeld zeggen: ‘Oké, ik merk dat ik me er wel het prettigst bij voel om het zekere voor het onzekere te nemen. Vind u het erg om eerst even uw handen te wassen en ook die 1,5 meter afstand aan te houden hier in huis? Dan voel ik me meer op mijn gemak.’

We hebben vaak de neiging om schoolmeestertje te gaan spelen...

De sleutel voor communicatie in verbinding ligt vaak in de kunst om het bij jezelf te houden. Niet de ander een halt toeroepen, maar gewoon goed voor je eigen ruimte zorgen. We hebben in onze maatschappij vaak de neiging om meteen schoolmeestertje te gaan spelen als anderen zich niet aan de regels houden. Maar het zal weinig mensen stimuleren om dat wel te doen als we ze daar op een aanvallende manier op aanspreken. Het gevolg is vaak irritatie aan beide kanten en bederf van je goede humeur. Je bereikt in het algemeen het meeste door gewoon zelf het goede voorbeeld te geven en je niet teveel te ergeren aan anderen die zich niet aan de regels houden. En mocht het eens nodig zijn, dan kun je iemand op een vriendelijke manier vragen om rekening te houden met jouw grenzen. Communicatie in verbinding dus. Niet alleen om lief te zijn voor anderen, maar zeker ook voor jezelf. Het is de beste manier voor behoud van een goed humeur.